Niet alleen de ontstaansgeschiedenis van deze kerk is bijzonder. Het rijke interieur verhaalt over bijzondere patroonheiligen, bedevaarten en het lot van de dorpelingen én het dorp. Het mooie kerkhof met de historische grafstenen ligt nog steeds rond de kerk. Geniet van de rust, maar respecteer deze sacrale plek en de overleden Doelenaars.
Ook Doel heeft zijn scheve toren…
De kerktoren van Doel helt een volle meter over in de richting van de Schelde. De kerk werd in 1984 wegens verzakkingen gesloten. Sinds enkele jaren is de toren gestabiliseerd, maar dat liep niet van een leien dakje. De restauratie werd in 1996 aangevat en duurde twee jaar. De harde grondlagen bevinden zich in Doel op een diepte van niet minder dan elf meter maar de houten palen, waarop de toren is gebouwd, gaan niet verder dan zeven meter diep. Het was niet de eerste keer dat dit probleem zich aandiende. In 1850 werd de oude kerk afgebroken om dezelfde reden.
Rivaliteit tussen protestanten en katholieken
Bij de aanleg van het dorp in 1614 waren de meeste boeren en landeigenaars katholiek. De meerderheid van de inwoners van Doeldorp was echter protestants.Vanuit Zeeland en Brabant waren zij aangespoeld om de indijkingswerken uit te voeren. Tijdens de oorlog tussen het katholieke Spanje en het protestantse Nederland bevond zich hier dus een eilandje van godsdienstvrede. De situatie was zelfs bij wet geregeld. ‘De conditie van neutraliteyt’ verklaarde de godsdienstuitoefening in Doel en Liefkenshoek vrij. In de praktijk was dit niet vanzelfsprekend. In het dorp was een protestants bedehuis voor de hoofdzakelijk protestantse bevolking van dijkenbouwers en vissers. In de schuur van de meier van Doel (Andries de Vinalmant) op St.Antoniushoek, kwam de deservitor de dienst waarnemen voor de katholieken. Dat duurde tot 1670.
De kerk staat in een uithoek van het dorp en dat heeft een bijzondere reden. Pas in 1672 kregen de katholieken het recht een kerk te bouwen. De katholieke grondeigenaars uit Antwerpen steunden de oprichting van een eigen kerk. Samen met de Roomsgezinde boeren uit de polders van Doel en het Luys zamelden zij daarvoor het nodige geld in.Van Innevelt, die in 1671 het octrooi met de toelating tot bouwen meebracht, werd bij zijn aankomst de schedel ingeslagen ‘door een razende geus’ (uit de kronieken).Tot in de 18de eeuw had het dorp trouwens een katholiek én een protestants kerkhof.
‘Qualycke saecken’
De huidige kerk van Doel is gewijd aan Onze Lieve Vrouw-Hemelvaart en heeft als tweede patroon de heilige Cornelius. Sint-Cornelius is de beschermheilige van het vee en werd aanroepen tegen stuipen, vallende ziekte, zenuwaandoeningen en ‘qualycke saecken’. Doel kon zijn hulp altijd wel gebruiken, want ‘qualycke saecken’ gebeurden hier genoeg. Elk jaar op de zondag na Pinksteren en op 16 September, de feestdag van Sint-Cornelius, werd het verguld relikwieschrijn getoond en rond de kerk gedragen.
De verering ging gepaard met een bedevaart en een bedevaartvaantje. Dit vaantje is bewaard gebleven en is te bezichtigen in het Antwerpse MAS. Het toont ons de enige afbeelding die gekend is van de eerste kerk van Doel: een eenvoudig gebouw met, boven de kerkdeur, het beeld van de H.Cornelius terwijl de bedevaarders hun schreden naar het heiligdom richten. In het portaal van de kerk bevond zich tot ver in de 20ste eeuw een kevie. Daarin konden als offerande hanen of konijnen gestopt worden. Na de hoogmis werden de dieren bij opbod verkocht.
Beschermd orgel
De kerk van Doel is opgetrokken in eclectische stijl, een eigenaardig mengsel van romaanse, gotische en byzantijnse elementen. De kerk is omringd met een interessant kerkhof waarvan de gietijzeren afsluiting van 1857 nog gedeeltelijk bewaard bleef. Op het kerk.pleintje staan lindebomen aangeplant. Er staat een oorlogsgedenkteken en een dorpspomp. Tegen de voorgevel staat een achttiende-eeuwse grafsteen. De kerk is geen officieel beschermd monument maar het negentien. de-eeuwse Vergaert-orgel is dat wel.
