Een huis van Plaisance in oorlogstijd
Het meest prestigieuze huis van Doel is het Hooghuis, een geklasseerd monument, opgetrokken in Vlaamse renaissancestijl en met een monumentale deurlijst in barokstijl. Het is opgericht in het begin van de 17de eeuw tijdens de Tachtigjarige Oorlog als Huis van Plaisance – vakantiewoning dus – van een rijke Antwerpse patriciër. Het Hooghuis werd meer dan eens bijna afgebroken en staat symbool voor de overlevingsdrang van het dorp.
Rubens en Brant
Het portaal van het Hooghuis is bijna identiek aan dat van het Rubenshuis in Antwerpen. Maar Rubens is nooit eigenaar geweest. Jan Brandt, de schoonvader van Rubens, bezat als ‘ingelande’ in Doel verschillende percelen grond. Eén van deze percelen grensde aan het Hooghuis. Komt vandaar misschien het hardnekkige verhaal dat Brant eigenaar was van dit gebouw? Het is in ieder geval zo dat de schoonvader van Rubens een belangrijke rol speelde in het toenmalige Polderbestuur. Uit teruggevonden notulen blijkt ook dat ‘Pedro Paulo Rubbens, konstenare en renteniere’ ooit gedagvaard werd voor een geschil met één van zijn pachters in Doel.
Winkel, afspanning, cafe
In de loop der eeuwen takelde het Hooghuis af en werd het pand gebruikt als winkel, afspanning en café. Begin 20ste eeuw kwam het Hooghuis in het bezit van Guillaume De Lee, de polderbode, en vonden er de vergaderingen van het polderbestuur plaats. Een deel van het polderarchief kwam in die periode op de zolder van het Hooghuis terecht.
Halfweg de jaren zestig van vorige eeuw kwam een bemiddeld koppel uit het Brusselse na devlucht uit het pas onafhankelijk geworden Congo in Doel terecht. Marc Debaive en Colette Hermans hielden van oude dingen. Colette getuigt: ‘De laatste burgemeester van Doel heerste als een soort Boer Coene over dit dorp. Hij wilde het prachtige Hooghuis, dat naast de kerk lag, in de jaren zestig plat slaan om er een ruime parking aan te leggen.We hebben dan onmiddellijk contact opgenomen met de vorige eigenaar die maar al te blij was dat hij het kon verkopen. De bomen groeiden intussen door het dak. Voor de ronde som van 400.000 Belgische frank mochten we het hebben. Dat heeft de burgemeester van Doel ons nooit vergeven.’
Met eigen middelen probeerde het koppel om het gebouw terug de allure tegeven van vroeger. In 1978 werd het Hooghuis een beschermd monument. Er gingen kunst tentoonstelling en door en activiteiten van plaatselijke culturele verenigingen. Het gebouw was eind vorige eeuw ook een tijdje de residentie van Chris de Stoop,die er zijn eerste Doelboek, ‘DeBres’, schreef.
Tot het einde van hun leven ijverden Marc en Colette voor de erkenning en het voortbestaan van het gebouw. Zij kregen weinig gehoor. Na hun dood werd vzw Casuele eigenaar van het Hooghuis. Omwille van de geplande havenuitbreiding werd een plan uitgewerkt om het 17de eeuwse monument af te breken en enkele kilometers verder – in de 19de eeuwse Prosperpolder – weer op te bouwen. In 2014 werd een verplaatsing van het monument bijna realiteit. Maar dat werd verijdeld door wakkere actievoerders. Sindsdien wacht het statige Hooghuis op een nieuwe fase in haar bestaan.
De naam ‘Hooghuis’ zou verwijzen naar de plaats waar het gebouwd werd, namelijk op het hoogste punt van het onder water gezette gebied. Een andere verklaring brengt ons bij de adellijke familie van Borsele van den Hooge, afstammelingen van de heren van Veere, die gronden bezaten in Doel en verwant waren aan de Heren van Beveren.Het Hooghuis (°1613/1645) mag niet verward worden met het Heerenhuis (°1613) waar het Polderbestuur, de ‘heeren’ van de polder, zetelde. Uit het ‘Veltboeck’ van 1733 blijkt dat het ‘Heerenhuis’ gelegen was aan het Kerkengat terwijl het ‘Hooghuis’ naast de kerk ligt.
